Chantal is tien jaar specialist arbeid en gezondheid bij UWV, een ‘prachtig vak’ waarvan ze tijdens haar studie niet kon bevroeden dat ze het ooit met zoveel plezier zou uitoefenen. ‘Tijdens je opleiding geneeskunde krijg je nauwelijks iets van sociale geneeskunde mee. Merkwaardig, want ik heb als specialist arbeid en gezondheid een prachtig en divers beroep.’   

‘De eerste keer dat ik in aanraking kwam met het beroep van specialist arbeid en gezondheid was tijdens het eerste jaar van mijn studie geneeskunde aan de UVA in Amsterdam. Een sociaal geneeskundige hield een praatje en stelde tamelijk gedecideerd dat ‘een derde van de aanwezige studenten uiteindelijk in de sociale geneeskunde terecht zou komen….’ Wij keken elkaar verbaasd, bijna verbijsterd aan. Je zag de monden openvallen.

Velen van ons kenden het fenomeen specialist arbeid en gezondheid niet. En als mensen het al wisten associeerden ze het met de toen gangbare clichés: de strenge keuringsarts met uitsluitend zeurende mensen aan zijn bureau, nauwelijks zichtbaar door de stapels dossiers en bergen administratie. Een schril contrast met de heroïek die veel studenten voor ogen hebben: mensenlevens redden op de spoedeisende hulp, de hartchirurgie, de traumatologie. Ook ik had mijn ideaalplaatje. Ik zou me aansluiten bij Artsen Zonder Grenzen of werken voor Flying Doctors. Mensen helpen in mondiale brandhaarden. Het werd uiteindelijk de ouderenzorg en de kinder- en jeugdpsychiatrie. Twee uiteinden van het medische spectrum inderdaad.

Geen hokjes-denken

Ik kwam er al snel achter dat het ziekenhuis niks voor mij was. Dat hokjes-denken… Ik maakte mee hoe een patiënt met pijn in zijn been via de huisarts bij de vaatchirurg belandde, vervolgens bij de orthopeed terechtkwam en daarna maar weer eens richting neuroloog ging. En uiteindelijk zich weer bij de huisarts meldde. Dat is zó onbevredigend voor patiënt en behandelaar.

Ik nam me toen voor te kijken of er buiten het ziekenhuis iets te beleven was. Niet gemakkelijk, want je studie concentreert zich hoofdzakelijk op het werken in de ziekenhuissetting, al is er ook wel aandacht voor de huisartsenij. Het werd de ouderenzorg en de kinder- en jeugdpsychiatrie. Voor die laatste sector moet je echt stevig in je schoenen staan. Jongeren met heftige gedragsproblemen en stoornissen, soms suïcidaal. De werkdruk was enorm, mede door het tekort aan behandelaars in deze sector. Je was vaak tot acht uur ’s avonds bezig met de administratie die je maar nooit af kreeg. Daarnaast draaide je diensten. En ik wilde ook nog een leven hebben.

In die periode werd ik gebeld door een detacheringsbureau waarmee ik al eerder contact had gehad om eens na te denken over het vak van specialist arbeid en gezondheid. Of ik me nog steeds op mijn plek voelde? Nou, eigenlijk niet. Of ik dan verzekeringsarts wilde overwegen. Mijn eerste reactie was: écht niet. Het leek, denkend aan alle vooroordelen, zo ver van me af te staan. Tot ik me verdiepte in het beroep, mede aan de hand van filmpjes en informatie op de website van UWV. En ik liep een dag mee met een specialist arbeid en gezondheid bij UWV.

Rust en ruimte voor de klant

Dat beviel me heel goed. Ik zag hoe artsen met cliënten omgingen. Niet mensen liefst binnen vijf minuten de deur uitwerken vanwege de hoge werkdruk, maar een écht gesprek voeren. Dat ervaar ik nog steeds als een mooi onderdeel van mijn vak: je kunt de tijd nemen. Ik voer dagelijks zo’n drie gesprekken. In alle rust en met alle ruimte voor de cliënt. En ik moet altijd denken aan wat een vrouwelijke specialist arbeid en gezondheid zei: ‘Ik ben nieuwsgierig - ik mag niet alleen alles vragen, nee, ik móet alles vragen’. Die tijd is noodzakelijk omdat je vaak iemand in zijn geheel in kaart moet brengen.

Cliënten waarderen het dat je de tijd voor hen neemt. Ik sprak ooit met een vrouw die niet met haar verhaal terechtkon bij de huisarts of de praktijkondersteuner. Ze wilde in haar wanhoop zelfmoord plegen. We hebben toen lang en goed gesproken. Eindelijk vond ze een luisterend oor en kon ze haar problemen kwijt. En kon ik haar verder helpen met het vinden van hulp. Gehoord worden is een essentieel onderdeel van dit vak.

Ik ben nu tien jaar specialist arbeid en gezondheid, momenteel in Doetinchem. Met taakdelegatie, ik werk nauw samen met een medisch secretaresse en een sociaal-medisch verpleegkundige. Zij ondersteunen me en nemen me veel werk uit handen dat uiteindelijk weer ten goede komt aan de tijd die je voor iedere cliënt kunt uitrekken. Echt: ik heb nog geen dag als saai of eentonig ervaren. Bovendien kun je binnen UWV zoveel dingen doen: opleiden en onderzoeken bijvoorbeeld, waarbij je altijd inspraak hebt. De cliëntenpopulatie is uiterst divers, er zijn geen twee mensen met dezelfde problematiek.

Wat ik zo bevredigend vind is dat je letterlijk naar ‘heel de mens’ kijkt. Je plaatst klachten en ziekte ook in de context van de sociale omgeving van degene die tegenover je zit. Daarbij kijk je niet naar wat er niet kan, maar juist naar waartoe een cliënt wel in staat is. Het vaststellen van de belastbaarheid van iemand is complexe aangelegenheid, maar ook een van de boeiende kanten van ons vak. Zeker, je werkt binnen een wettelijke context, maar dat maakt deze baan ook interessant. Binnen dat wettelijke kader is het uitdagend om binnen de regels te passen en te meten zodat er voor de klant een passend advies uitkomt. Want ik houd altijd de menselijke maat in het oog.’

‘Nooit gedacht dat ik leiding zou geven’

‘Als iemand mij vraagt naar het belang van het werk van specialisten arbeid en gezondheid, dan zeg ik altijd: heb je enig idee hoe belangrijk werk is voor mensen? En hoe groot het probleem is als dat niet meer lukt? Daar kun je als specialist arbeid en gezondheid een sleutelrol in spelen.’